Volg @lexvanalmelo
ZZP’ers voor wie de zelfstandigenaftrek wordt afgeschaft, moeten ‘maar een WW-uitkering aanvragen bij Sociale Zaken, hahaha. In feite ontvangen ze die nu ook al maar dan via het ministerie van Financiën. Ik begrijp dat het hard is, maar hiervoor is de fiscaliteit niet bedoeld.’ Dat zegt fiscaal econoom en fiscaal jurist prof.dr.mr. Edwin Heithuis in het interview dat ik maakte voor Het Register, naar aanleiding van de belastinghervormingsvoorstellen van de Commissie-Van Dijkhuizen.
Wat is voor u het belangrijkste punt?
‘De poging om de dga en IB-ondernemer fiscaal gelijker te behandelen, zoals dat onder andere tot uitdrukking komt in het fictieve rendement in box 2 dat de Commissie voorstelt. Daarnaast wordt voor de IB-ondernemer de zelfstandigenaftrek afgeschaft. Dat laatste is niet nieuw, de Commissie-Van Weeghel heeft dat in 2010 ook al voorgesteld. Zeker onder economen is dat een volstrekt gelopen race, want er gaat een rare stimulans van uit: naarmate je meer je best doet, wordt de aftrek minder. Dit jaar is dit al enigszins opgelost met een vast bedrag. Maar het is nog steeds zo dat je bij een hoge winst geen zelfstandigenaftrek meer hebt. Een onbetwistbaar effect van de zelfstandigenaftrek is ook dat mensen die eigenlijk ongeschikt zijn als ondernemer in de lucht worden gehouden. Dat leidt tot oneerlijke concurrentie, want ze blijven goedkoop hun diensten aanbieden en beconcurreren goed draaiende ondernemingen. Het leidt ook tot een vreemd verschil met een werknemer. Die betaalt 7000 euro belasting als hij 20 mille verdient, terwijl een ondernemer die 20 mille winst maakt, vrijwel geen belasting betaalt. Er is natuurlijk wel enige rechtvaardiging voor dit verschil, maar het gat is nu wel heel groot.’
Is er wel compensatie voor het verlies van deze faciliteit?.
‘Vergeleken bij het rapport van de Commissie-Van Weeghel mis ik dat wel een beetje, ja. Van Weeghel c.s. verhoogden tenminste nog de mkb-vrijstelling met 5 procentpunten. De Commissie-Van Dijkhuizen doet dit niet. De compensatie voor ZZP’ers en andere IB-ondernemers zit nu in de algehele verlaging van de IB-tarieven. Daarmee wordt feitelijk geld overgeheveld van ondernemers naar werkende niet-ondernemers. Dat vergroot de acceptatiegraad van dit voorstel bij ondernemers niet.’
Langer een laag tarief
VNO/NCW en MKB-Nederland hebben zich al fel tegen de voorstellen gekeerd, onder meer omdat de dga straks zijn aanmerkelijkbelangheffing niet meer eindeloos kan uitstellen.
‘De Commissie vindt dat de dga jarenlang voordeel heeft gehad en niet moet piepen nu het feestje over is. Het ondernemen is overgestimuleerd. Aan de andere kant houdt de dga nog wel een voordeel boven de werknemer. Het toptarief voor werknemers wordt 49% en voor de IB-ondernemer ruim 42%, terwijl het maximale tarief voor de dga van bijna 44% naar 40% gaat. De dga is dus nog altijd beter af dan de gewone werknemer. Ook al omdat hij in de BV al zijn zakelijke kosten kan aftrekken.’
ZZP’ers voelen zich gepakt; vooral die ZZP’ers die niet echt voor zelfstandigheid hebben gekozen, maar zijn ontslagen.
‘Die moeten dan maar een WW-uitkering aanvragen bij Sociale Zaken, hahaha. In feite ontvangen ze die nu ook al maar dan via het ministerie van Financiën. Ik begrijp dat het hard is, maar hiervoor is de fiscaliteit niet bedoeld.’
Levert de verlaging van het tarief nu echt voldoende compensatie op?
‘Dat neem ik aan, ik heb het niet precies uitgerekend. Je zit langer in een lager tarief, want het tarief voor de eerste schijf blijft 37%, maar die loopt wel door tot 62.500 euro in plaats van de huidige 56.000. Feitelijk betekent dit een verlaging van het tarief in de tweede en derde schijf van 42% naar 37%.’
Groter gat
‘De dga wordt straks voor de aanmerkelijkbelangheffing aangeslagen voor een fictief rendement, om hem te dwingen dividend uit te keren en daarover belasting te betalen in box 2. Hierbij wordt het fictieve rendement volgens de Commissie niet berekend over de waarde in het economische verkeer van de aandelen, zoals in box 3, maar over het fiscale eigen vermogen zoals dit blijkt uit de aangifte VPB. Onzichtbare winstreserves zoals stille reserves en goodwill zitten hier dus niet in. Dit fictieve rendement in box 2 is verder hetzelfde als het forfaitaire rendement in box 3. Dat wil de Commissie vaststellen op de gemiddelde spaarrente over de afgelopen vijf jaar, wat volgens de Commissie voor 2014 uitkomt op 2,4%. De dga moet dit straks dus ook in box 2 betalen over het rendement van het eigen vermogen in zijn zaak.’
Is dat een stap vooruit?
‘Ik ben er een groot voorstander van om het uitsteleffect van de aanmerkelijkbelangheffing eruit te halen. Ik heb dat twee jaar geleden al geschreven in het Nederlands Tijdschrift voor Fiscaal Recht.’*
En dat heeft de Commissie gelezen?
‘Ik vermoed van wel. Ik ben één van de personen geweest met wie commissie heeft gesproken en dit artikel zat in het leesmapje van de Commissie.’
Gebruikelijk loon
Dus u bent wel tevreden met de voorstellen?
‘Nou, er zitten wel enkele hele vreemde maatregelen in.’
Zoals?
‘De aanpassing van de gebruikelijk-loonregeling. Nu mag je jezelf 30% minder betalen dan wat in de branche gebruikelijk is. Volgens de voorstellen mag dat straks maximaal 10% zijn. Maar de regeling is feitelijk niet toepasbaar. Je moet namelijk op zoek naar een werknemer die precies hetzelfde werk verricht als de dga maar geen aanmerkelijk belang heeft in zijn werkgever. Die werknemer bestaat doorgaans niet. Naar mijn mening wordt de achtergrond van de gebruikelijkloonregeling steevast uit het oog verloren. En die is dat dga’s op de nullijn gingen zitten, zodat zij gebruik konden maken van allerlei inkomensafhankelijke subsidieregelingen, geen AOW-premies betaalden en zich ook nog de vermogensbelasting bespaarden door de werking van de 68%-regeling. Als je voor de dga volstaat met een gebruikelijk loon van minimaal 43.000 euro heb je dit probleem opgelost en is er geen reden meer om een hoger loon af te dwingen en discussies te voeren over hoeveel een dga verdienen moet op de vrije markt. Door de afslag van 10% blijf je die discussies houden en worden ze zelfs scherper. Eigenlijk is het nog gekker: door de introductie van de fictieve-rendementsheffing in box 2 en het min of meer gelijktrekken van het toptarief voor IB-ondernemers en voor dga’s – 42,14% respectievelijk 41,5% – is juist minder behoefte aan een gebruikelijkloonregeling! Salaris of dividend is dan fiscaal gezien ongeveer even duur.’
De Commissie heeft er vast een goede reden voor, toch?
‘Ik weet niet waar het voorstel vandaan komt. Het staat in het hoofdstuk over meer evenwicht voor de aanmerkelijk-belanghouder, ondernemer, belegger en werknemer in box 2. Dat hoofdstuk beslaat 34 pagina’s. Daarvan gaan er 32 over de duale inkomstenbelasting, wat een economenstokpaardje is en waarvan de Commissie uiteindelijk zegt dat het te ingewikkeld is om in te voeren. In de resterende twee pagina’s komt de Commissie met dit voorstel, zonder nadere onderbouwing.’
Is het de Commissie misschien gewoon te doen om de opbrengst?
‘Dat zou kunnen maar dan is het dus een platte opbrengstmaatregel van de Commissie om te voldoen aan haar taakopdracht van budgetneutraliteit. Al met al vind ik het goede in het dga-pakket van de Commissie de fictieve rendementsheffing en de tariefsverlaging voor de aanmerkelijk-belangheffing. Maar het gebruikelijkloonvoorstel deugt niet.’
Krenten pikken
Hoe groot is het risico dat de regering alleen de krenten uit de voorstellen pikt?
‘Dat gevaar zie ik vooral bij de aanpassing van de gebruikelijkloonregeling. Dat levert 1 miljard op, dus dat heb je dan alvast verdiend. Terwijl de effectieve rendementsheffing maar 200 miljoen oplevert: feitelijk is dit slechts een rentevoordeel door de aanmerkelijk-belangheffing naar voren te halen.’
Als het geen zoden aan de dijk zet, waarom zou je het dan doen?
‘Het oogt beter als je niet langer uitgaat van een vaststaand fictief rendement van 4% maar van een flexibel rendement dat gebaseerd is op werkelijke spaarrentes. Maar als je het goed doet, zou je over dit rendement van 2,4% ook 49% belasting kunnen heffen in plaats van de 30% van nu. Economen zeggen dan: je kunt kapitaal niet belasten, want anders vlucht het naar het buitenland. Juristen hameren op de gelijkheid en rechtvaardigheid en zeggen dat je moet heffen naar draagkracht. Waarom zou je de ene categorie inkomen dan lichter belasten dan de andere? Beide “soorten” inkomen dragen even veel bij aan de draagkracht. Dat is een hele oude discussie die ook een beetje politiek georiënteerd is. Linkse mensen voelen vaak meer voor de juridische gelijkheidsbenadering, terwijl rechtse mensen een voorkeur hebben voor de economische benadering.’
U bent zowel econoom als jurist. Wat kiest u?
‘Hoewel ik van huis uit econoom ben, heb ik wel begrip voor het juridische uitgangspunt, waarbij het niet uitmaakt waar het inkomen vandaan komt. Want je kunt er dezelfde auto of de televisie mee kopen. Daarom zou ik er voorstander van zijn om 49% te heffen over het rendement in box 3. Dan is de nettoheffing van 1,18% ongeveer gelijk aan de huidige 1,2% en haal je met de box 3-heffing dus evenveel binnen als nu. Want kennelijk is de huidige box 3-heffing van 1,2% adequaat genoeg om voldoende tegenwicht te bieden tegen het lonkende buitenland.’
Wreekt zich hier wellicht dat de voorzitter van de Commissie een bankier is?
‘Dat weet ik niet. De voorzitters van zulke commissies hebben meestal geen dwingende rol maar treden meer op als moderator. Ze laten vaak verschillende vogels hun gezang ten gehore brengen.’
Au owee
‘In het interim-rapport van oktober vorig jaar heeft de Commissie voorgesteld de premieheffing volksverzekering te fiscaliseren. Het komt erop neer dat pensioengerechtigden de komende 18 jaar steeds 1% meer belasting gaan betalen, zodat het tarief van 19% geleidelijk wordt verhoogd naar de 37% die anderen ook betalen in de eerste schijf. Mensen die uitsluitend AOW krijgen, hebben er geen last van door de zogenoemde netto-nettokoppeling. Maar heb je een behoorlijk goed aanvullend pensioen dan ga je 18% meer betalen. Daar ben ik niet op tegen. Maar de gepensioneerden met een klein aanvullend pensioen en een bruto inkomen van samen zo’n 40.000 euro worden wel hard getroffen. Temeer omdat de ouderentoeslag in box 3 ook al wordt afgeschaft en het mes – terecht – stevig in de heffingskortingen gaat. ‘
Wordt dat niet gewoon gecompenseerd met de nieuwe huishoudtoeslag?
‘Dat weet ik niet. Voor mij zijn de plannen van de Commissie en vooral de inkomensgrenzen voor die nieuwe toeslag nog veel te vaag. De Commissie werkt dit niet gedetailleerd uit in haar rapport.’
Hebben de voorstellen geen negatief effect op de economie?
‘De Commissie zegt van niet, maar ik ben bang van wel. Je hebt een aantal groepen die het haasje zijn, zoals ZZP’ers en pensioengerechtigden – die kunnen straks echt minder uitgeven. Werknemers daarentegen kunnen weer meer uitgeven. Toch ben ik bang dat de maatregelen uiteindelijk een negatief effect hebben op de bestedingen van de burger. Maar dit komt dan vooral de BTW-verhoging die de Commissie voorstelt.’
Wat zijn de gevolgen voor de bedrijven?
‘Als de zelfstandigenaftrek wordt geschrapt en ZZP-ers misschien niet meer rond kunnen komen, loop je het risico dat een deel van de ZZP’ers zwart gaat werken naast een WW-uitkering. Dat is nooit goed, ook niet voor bedrijven, want dat lokt weer oneerlijke concurrentie uit.’
Btw-verhoging
U stipte de BTW-verhoging al aan. Wat vindt u daarvan als econoom?
‘Het is economisch gezien een hele domme maatregel. De Commissie had die 2%-verhoging volgens mij al vanaf het begin in gedachten en toen pikte het kabinet dit idee vorig jaar in. Nu stelt de Commissie opnieuw een BTW-verhoging met 2 procentpunt voor. Dat is het domste van het domste in de barre economische tijden van nu. Zeker in de grensstreek, want de spanning met het BTW-tarief in onze buurlanden wordt zo wel erg groot. En wat ik mis in de voorstellen is de inzet van de Europese Commissie om het lage BTW-tarief af te schaffen.
In plaats van een verhoging van beide BTW-tarieven met 2 procentpunten, zou ik daarom zeggen: schaf het lage BTW-tarief af. Dat verlaagt de administratieve lasten voor bedrijven enorm. Het is toch te gek dat je voor een digitaal boek 21% btw betaalt en voor een papieren boek 6%? Als bedrijf moet je dit allemaal uit elkaar houden. En mogelijk levert de afschaffing van het lage BTW-tarief wel zoveel op dat het algemene BTW-tarief weer kan dalen. Dat zou nog eens een stimulans voor de economie zijn: weer terug naar het tarief van 19%! De Commissie-Van Dijkhuizen schrijft in haar rapport dat zij op langere termijn convergentie van beide tarieven wil. Maar dan is het niet logisch om nu beide tarieven te verhogen en zou een veel beter voorstel zijn om het hoge tarief ongewijzigd te laten en het lage tarief sterker te verhogen dan slechts met die 2 procentpunt.’
Zou het ook hier zo kunnen zijn dat de Commissie het geld nodig had om budgettair neutraal uit te komen?
‘Als dat de reden zou zijn, houdt dan het algemene IB-tarief in box 1 ongewijzigd. Dat is dan toch het eerste waar je aan denkt? Ik vind de BTW-tariefsverhoging een zeer oncreatief voorstel. We moeten 6 miljard bezuinigen. Als we dat moeten binnenhalen met BTW-verhoging in economisch zware tijden, dan zeg ik: bedenk iets originelers!’
Al met al schiet u toch aardig op het rapport. Welk rapportcijfer zou u het geven?
‘Toch een zeventje, ik wil niet al te knorrig overkomen. Maar ik vind eigenlijk dat de Commissie te vroeg is gestopt en op sommige punten met creatievere voorstellen had moeten komen.’