Ex-cfo Enron: Banken zoeken mazen van de wet op

Andrew Fastow was cfo van de Amerikaanse energiegigant Enron en zat zes jaar in de cel vanwege boekhoudfraude. Daarbij werd de financiële stand van zaken te rooskleurig voorgesteld, bijvoorbeeld door bepaalde risico’s buiten de balans te houden. Dat doen sommige Europese banken nu ook. Fastow probeert zulke praktijken tegenwoordig te voorkomen, onder meer met een Keynote speech op de Dag van de Fraudeonderzoeker. ‘Is this the right thing to do?’

Wat is de boodschap van uw keynote speech?

Dat je de regels kunt volgen, maar daar toch tegen kunt zondigen. Alle transacties bij Enron waren goedgekeurd door de raad van bestuur, de raad van commissarissen, de interne accountant, de externe accountant, de bedrijfsjurist en externe advocaten. We hebben gebruik gemaakt van de mazen in de wet. Het probleem is dat iets dat op korte termijn goed kan lijken op langere termijn kan worden veroordeeld.

Wat waren de belangrijkste trucs om de verliezen en schulden van Enron de verbergen in de jaarrekening?

Het gaat niet om trucs, maar mazen in de wet. Daarvoor gebruikten we structured finance en bepaalde aannames in de financiële verantwoording. Wij hebben gebruik gemaakt van de ruimte om de verslaggevingsregels te interpreteren.

Worden de methoden van Enron nog steeds gebruikt?

Ja. Ik zie soms deals die – grapje – zelfs mij laten blozen. Ik heb het dan over bedrijven, die technisch voldoen aan de regels, maar handelen tegen de bedoeling daarachter. Dan denk ik aan sommige Europese banken, ik noem geen namen. Ze gebruiken structured finance om te laten lijken dat ze voldoen aan de kapitaaleisen van Basel-III. Technisch voldoen ze aan de eisen, maar niet aan het principe dat zij financieel voldoende weerbaar moeten zijn. Ik geloof niet dat de banken de regels opzettelijk overtreden, maar ze buiten de loopholes uit.

Ook bij General Electric, één van de grootste Amerikaanse bedrijven, zijn structured-finance-, accounting- en belastingexperts de mazen in de wet gaan opzoeken. Eerst werden zij door iedereen gecomplimenteerd, nu geloven mensen de cijfers niet meer. De aandelenkoers is met meer dan 50% gedaald en de beurswaarde met meer dan 175 miljard dollar. De SEC heeft nu een onderzoek geopend en waarschijnlijk gaat justitie zich er ook mee bemoeien. Misschien overleeft GE het niet.

 

24/7 spanning meten

Hoe kunnen accountants of fraude-onderzoekers zulke praktijken ontdekken?

Dat is zeer moeilijk. Als het ondernemingsbestuur en de staf vragen of de transacties voldoen aan de regels en deze goedkeuren, gaat het niet zozeer om het ontdekken alswel om de vraag: Is this the right thing to do? Ik heb die vraag nooit gesteld en dat is mijn grootste fout geweest.

Wat doet u om op een fatsoenlijke manier uw brood te verdienen?

Ik werk nu fulltime bij een advocatenkantoor, maar ga daar binnenkort weg. Ik participeer in KeenCorp, een Nederlandse start-up die kunstmatige intelligentie gebruikt voor HRM en risk management. Dit bedrijf heeft zijn software getest op Enron data. Met de grafieken en tabellen die ik zag, had je twee jaar van tevoren het faillissement van Enron kunnen voorspellen.

Hoe werkt dat, er bestaat toch geen morele software?

Het is zeer ingenieus. Als mensen onethisch gedrag plegen of in een omgeving verkeren waar anderen onethisch gedrag vertonen dan reageert het menselijke brein daar fysiologisch op. Het blijkt mogelijk te zijn om die signalen van spanning ook te ontdekken in documenten. Als je die signalen ziet bij een individu, zegt dat niets. Maar als een hele financiële of accountantsafdeling in spanning zit dan is er iets aan de hand en moet je onderzoeken wat. Deze software draait 24 uur per dag mee met het systeem en je kunt bijvoorbeeld per groep, per functie, per vestiging, per geslacht of per transactie de spanning meten. Dus vóórdat je daartoe gedwongen wordt door de toezichthouder of een claim.

Dit interview verscheen eerder bij het IFFC, de organisator van de Dag voor de Fraude Onderzoeker.