Volg @lexvanalmelo
Op Accountant.nl is de aandacht voor fraude royaal. Over maart 2021 turfde ik tweeëntwintig berichten en opinies die geheel of gedeeltelijk gaan over fraude. Zeven van die berichten of opinies betreffen fraude bij notarissen of andere beroepsgroepen, vijf hangen samen met NBA-initiatieven. En drie wijzen naar de tuchtrechtcolumn in de vorige editie van dit blad.
Fraude en continuïteit zijn speerpunten van het NBA-beleid. Het trefwoord continuïteit levert zestien hits op tussen 1 en 15 maart en daarna niets meer; nog altijd aardig wat. Hoe mooi zou het zijn als al deze publiciteit uiteindelijk leidt tot minder tuchtklachten over geneerde fraudesignalen of te optimistische vooruitzichten.
Vakonbekwaam
Volgens het jaarverslag van de Accountantskamer gingen in 2020 115 van de 148 niet-PE/toetsingsuitspraken over vakbekwaamheid en zorgvuldigheid, twaalf over integriteit en zeven over objectiviteit. Ik vermoed dat in deze zaken de gelijknamige fundamentele beginselen in het geding waren. Maar omdat in de meeste zaken wordt geklaagd over schending van meerdere beginselen heeft deze onderverdeling ook iets willekeurigs. Wanneer wordt een zaak aan een bepaald beginsel toegeschreven?
Dat het in 78% van de zaken gaat om vakbekwaamheid en zorgvuldigheid suggereert dat de verwijten vooral van vaktechnisch van aard zijn. De integriteit zou slechts in 8% van de zaken ter discussie staan en de objectiviteit in 5%. Daar valt iets op af te dingen. Een accountant wordt vaak tuchtrechtelijk veroordeeld, omdat hij te soepel is geweest tegenover de opdrachtgever. Klantvriendelijkheid mondt niet per se uit in partijdigheid, maar kan ook leiden tot vakonbekwaam, onzorgvuldig en soms zelfs niet-integer gedrag.
Meebuigen
In Uitglijders, het boek met lessen uit het accountantstuchtrecht dat in 2016 verscheen, is het hoofdstuk over ‘Belangen verstrengelen en te veel meebuigen met de opdrachtgever’ veruit het dikst. Het boek is een selectie van tien jaar tuchtrechtspraak en sinds de verschijning is er alweer vijf jaar aan nieuwe tuchtrechtsuitspraken verschenen. Volgens mijn elektronisch archief heb ik in 2016 tot en met 2020 tachtig uitspraken van de Accountantskamer (AcK) samengevat die (mede) over objectiviteit gaan. Dat is 22,6% van alle 354 AcK-uitspraken die in die vijf jaar de moeite van het samenvatten waard waren. Bij die 22,6% gaat het over genegeerde bedreigingen voor de objectiviteit of daadwerkelijke partijdigheid.
Een veelvoorkomend geval is dat de huisaccountant een uitspraak doet over de waarde van de aandelen in een bv in het kader van de afwikkeling van een echtscheiding, een nalatenschap, aandelenverkoop of aandeelhoudersruzie. In die zaken kiest de accountant partij voor de dga die zijn factuur betaalt, terwijl de héle vennootschap zijn opdrachtgever is, dus ook de andere aandeelhouder(s).
Een typisch voorbeeld is deze uitspraak. Een weduwe erft de helft van de aandelen in de bv van haar overleden man. Een andere dga bezit de rest. Gezien de wens van haar man wil de weduwe het pakket graag voor een kleine 5,9 ton aan haar zwager verkopen. De huisaccountant, die ook de jaarrekening samenstelde van de bv, adviseert de andere dga. Nadat de huisaccountant tijdens de verkoopbespreking een paar forse vraagtekens heeft geplaatst bij de waarde van de bv – meer schulden, waardevermindering vastgoed – koopt de andere dga de aandelen voor 4,5 ton.
De huisaccountant is hier daadwerkelijk partijdig geweest. Zijn kantoorgenoot, die de zwager adviseerde, had alleen de schijn tegen. Maar voor beide accountants geldt: gezien de (potentiële) belangenconflicten hadden zij niet moeten meedoen aan de verkoopbesprekingen. In tuchtrechterstaal: door zich in een situatie te begeven waarin zij zich ongepast konden laten beïnvloeden door de belangen van hun opdrachtgever en geen maatregelen te treffen om hun objectiviteit te waarborgen, hebben beiden het objectiviteitsbeginsel geschonden. (Een nog sterker staaltje van meebuigen is deze uitspraak).
Kortom, voordat je een belangenarena betreedt, moet je de bedreigingen voor de objectiviteit beoordelen en de objectiviteit vervolgens waarborgen. Zijn er geen probate maatregelen mogelijk? Geef dan de opdracht terug of weiger deze.
Speerpunt
Als ik naar de tuchtrechtspraak kijk, hebben accountants te vaak te weinig oog voor objectiviteit en partijdigheid. Na fraude en continuïteit zou de NBA objectiviteit moeten verheffen tot speerpunt. Dus: rug recht en stok in het midden.
Deze tuchtrechtcolumn verscheen in Accountant 2021 nr. 2.